İçinde bulunduğumuz toplumlar kendine has birçok koşul itibariyle homojen değildir ve maddi manevi farklılıklar barındırır. Bu farklılıklar insanların bireysel yaşamına doğrudan etki eder ve toplumda sosyoekonomik dengelerin kurulamamasına sebep olur. Bu sosyoekonomik eşitsizlikler bireyler arası gelir farklılıklarından çalışma koşullarına, yaşanılan bölgedeki nüfus yoğunluğundan suç oranına, kamu hizmetlerine erişimden ev sahibi olabilme imkânlarına kadar geniş bir yelpazede değerlendirilir.

Elbette kalabalık nüfus ve aynı anda göz önünde bulundurulması gereken onlarca faktör bireylerin sosyoekonomik statüsünü belirlemeyi zorlaştırır. Araştırmacılar, bu zorluğun üstesinden gelmek ve çalışmalarına konu kıyaslamalar yapmak için indekslerden yani göstergelerden yararlanırlar.

İndekslerde yukarıda bahsettiğim kriterler gibi birçok değişken ele alınır. Burada kriterler seçili bireyler üzerinde tek tek puanlanarak karşılaştırmalar yapılabilir. Şehirlerde, ilçelerde çeşitli faktörlerin bir araya getirilip değerlendirilmesiyle bölgeler bazında “refah düzeyi yüksek yaşam alanı” veya “sosyal olanakları zayıf, elverişsiz yaşam alanı” gibi sınıflandırmalar yapılabilir.

Şimdi, bu yaklaşımla yapılan birkaç araştırmadan bazı önemli bulgular paylaşmak istiyorum.

• İngiltere’de kalça protezi ameliyatı geçiren 1600 hasta arasında yapılan bir araştırma, daha yüksek refah seviyesinde bulunan bölgelerde yaşayan hastaların tedavilerinde daha başarılı sonuçlar alındığını,

• İngiltere’de kalça protezi ameliyatı geçiren 1312 hasta arasında yapılan bir başka araştırma, pasif bir sosyal yaşamı olan hastaların aktif sosyal yaşam süren hastalara kıyasla yeniden ameliyat olma riskinin oransal olarak daha yüksek olduğunu,

• Türkiye’de yayımlanan bir çalışma dezavantajlı bölgede yaşayan bireylerin hastalıkları genel olarak daha ağır geçirdiğini, kronik hastalıklara daha küçük yaşlarda yakalandığını, avantajlı bölgede yaşayanlara nazaran daha hızlı yaşlandığını, eğitimsiz ve kol gücü ile çalışanlarda kas ve iskelet sistemi hastalıklarının daha sık görüldüğünü,

• Yine İngiltere’de yapılan bir araştırma daha zorlu koşullarda yaşayanların insanların aynı anda birden fazla kronik hastalığının bulunması ihtimalinin daha fazla olduğunu,

• İskoçya’da yapılan bir araştırma sosyoekonomik yönden avantajsız bölgelerde yaşayan insanlarda avantajlı olanlara kıyasla iki kat fazla hastalanma ve hastalıklardan erken ölüm oranı olduğu,

• Yine İskoçya’da paylaşılan bir istatistik aynı şehirde sosyoekonomik kategorisi tamamen farklı iki ayrı bölgede erkek ve kadınların ortalama yaşam ömrünün sırasıyla 14 ve 11 yıl farklılaştığını

• Benzer olarak, İskoçya’da benim yaptığım bir başka çalışma ise diz protezi ameliyatı olmak için refah düzeyi en yüksek bölgelerden gelen hastaların dezavantajlı bölgelerden gelen hastalara kıyasla tedavi sonrası daha memnun edici fonksiyonel iyileşme gösterdiğini ortaya çıkardı.

Sonuçlar bireylerin genel sağlık durumunun ve hastalıklara yakalandıktan sonra yeniden sağlığına kavuşmasının sosyoekonomik durumları ile yakından ilişkisini gösteriyor. Bu haliyle, bölgesel bazda yapılacak benzer çalışmaların son yıllarda uygulanmaya başlayan kişiye özel tedavi uygulamalarında göz önünde bulundurulabileceğini; bunun yanında sağlık ve ekonomi başta olmak üzere sosyoekonomik eşitliği dengelemeye yönelik toplumsal politikalara doğrudan etki etmesi gerektiğini düşünüyorum.

Referanslar:

Clement, N., Muzammil, A., MacDonald, D., Howie, C. and Biant, L., 2011. Socioeconomic status affects the early outcome of total hip replacement. The Journal of Bone and Joint Surgery. British volume, 93-B(4),

Gov.scot. 2021. Scottish Index of Multiple Deprivation 2016: introductory booklet – gov.scot.

Jenkins, P., Perry, P., Yew Ng, C. and Ballantyne, J., 2009. Deprivation influences the functional outcome from total hip arthroplasty. The Surgeon, 7(6).

Scotland, P., 2021. Impact of deprivation on health.

Scotland, P., 2021. Measuring health inequalities. /measuring-health-inequalities>

Türkkan. A. (2009) İşe bağlı kas-iskelet sistemi hastalıkları ve sosyoekonomik eşitsizlikler. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 35(2)